Bezoek aan Kasteel Borgharen
Datum: Zaterdag 21 september 2024
Locatie: Kasteelstraat 6, 6223 BJ Maastricht / Borgharen
Borgharen is het oudste kasteel van Maastricht en waarschijnlijk zelfs het oudste seculiere gebouw. Helaas is het niet behandeld zoals een topmonument betaamt. Aan het einde van de 20e eeuw zijn vijfendertig appartementen geïnstalleerd, waarbij het interieur ernstig is beschadigd. Vervolgens werd het kasteel jarenlang verwaarloosd.
Ronny Bessems groeide op aan de Kasteelstraat, recht tegenover het kasteelcomplex. Hij zag de neergang met lede ogen aan. Om in elk geval iéts te kunnen doen, kocht hij in 2003 samen met zijn vrouw Amal de vervallen hoeve. Ze brachten deze in zes jaar tijd weer terug naar de oorspronkelijke staat. Maar het kasteel zelf bleef lonken. Een vraagprijs van achttien miljoen werd acht ton en uiteindelijk slechts één euro – maar dan wel met een restauratieverplichting. Ronny en Amal zetten in 2014 de handtekening. Zo begon één van meest bijzondere projecten van Nederland.
Ronny plaatste een oproep voor vrijwilligers die wel wat voelden voor zo’n monsterproject. De groep begon klein, maar is door de jaren heen gegroeid en bestaat inmiddels uit ongeveer 20 leden. Om de kwaliteit te borgen, werken ze nauw samen met de overheid en andere erfgoedprofessionals. Het kasteel zal uiteindelijk een culturele bestemming krijgen.
Onder leiding van twee gidsen werd er in twee groepen uitgebreid stilgestaan bij de ontstaansgeschiedenis van het kasteel en de hoeve. Op het buitenterrein van het kasteel bevindt zich de toegangspoort/conciërgewoning.
De groep bezocht allereerst de hoefijzervormige hoeve. De 17de-eeuwse voorhof brandde in 1887 uit. De toenmalige baron, Raphaël de Selys-Longchamps, liet er geen gras over groeien. Hij liet het merendeel slopen, ook de vleugels die nog overeind stonden, en bouwde de boerderij op grootse wijze terug.
De nieuwbouw kreeg een “middeleeuws” uiterlijk, met schietgaten en zware poorten. Toch was hij onderhuids heel modern. De stalen dragers zijn bij de ingang zelfs in het zicht gelaten. Raphaël zag schijnbaar geen tegenstelling tussen nostalgie en vooruitstrevendheid.
Het interieur van de varkensstallen verraste ons door de fraaie vormgeving.
Op de website van kasteel Borgharen staat een uitgebreide beschrijving van de ontstaansgeschiedenis van dit kasteel. Op onderstaande foto’s staat de situatie rond 1900 en de huidige situatie.
Na het passeren van de gerestaureerde gracht gaan wij via de fraaie smeedijzeren toegangspoort naar het voorplein van het kasteel waar in gloriedagen de koetsen aan en af reden. Wij bezoeken eerst de verschillende paardenstallen en het koetshuis.
Op de benedenverdieping bevinden zich onder andere de ruimtes waar vroeger het personeel van het kasteel werkte en woonde. Vervolgens gaan wij via de fraai gerestaureerde dubbelzijdige trappen naar het bordes en de grote hal van het kasteel. De traditionele balkonscène mag natuurlijk niet ontbreken.
Onderstaande foto’s geven een impressie van de zwaar verwaarloosde toestand van de ruimtes in het kasteel en het vele werk dat inmiddels door de vrijwilligers gedaan is. Achter het stuc- en verfwerk bevonden zich wanddecoraties die inmiddels gedeeltelijk gerestaureerd zijn.
… na heel veel uren restaureren ziet de hal en de blauwe kamer er inmiddels zo uit. Wat een pracht!
Kasteel Borgharen heeft ook een rol gespeeld tijdens de belegering door Lodewijk XIV in 1673. In dit kasteel moeten één of meerdere eskadrons van he leger van Lodewijk XIV zijn ondergebracht. Op 5 minuten loopafstand van dit kasteel is werelds grootste massapaardengraf gevonden.
Hier lagen 65 paarden die nagenoeg zeker toebehoorden aan een eskadron van Lodewijk XIV.
Op 25 juni 1673 is de bekende musketier d’Artagnan in Maastricht overleden en waarschijnlijk in de kerk van de Maastrichtse wijk “Wolder” begraven. Sinds 24 juni 2023 heeft de “Compagnie des Mousquetaires d’Armagnac – Escadron Néerlandais” op kasteel Borgharen haar officiële thuisbasis.
Sindsdien getuigt het op het kasteelterrein geplaatste standbeeld van d’Artagnan van de band tussen eerdergenoemde Compagnie en kasteel Borgharen. De huidige kasteelheer Ronny Bessems was reeds musketier en is op deze dag toegetreden tot het Ètat
Major van de compagnie.
Na afloop van het bezoek aan kasteel Borgharen werden wij door Connie en William getrakteerd op een glaasje Armagnac overeenkomstig de traditie van de Compagnie des Mousquetaires d’Armagnac
Het bezoek aan kasteel Borgharen is zowel op het gebied van de bouwkunde als cultuurhistorisch een zeer interessante activiteit geweest. Namens de VIZL heeft bestuurslid Bert Hanssen beide gidsen bedankt voor hun enthousiasme waarmee zij ons kennis hebben laten nemen van de roemrijke geschiedenis van dit bijzondere kasteel.
De deelnemers aan deze activiteit hebben deze excursie op een ontspannen en smaakvolle wijze afgesloten in café ‘de Kanjel’ dat tegenover het kasteel ligt.
