Datum: Woensdag 17 sept 2025
Locatie: Heemkundevereniging Geleen
Adres: Jupiterstraat 35a 6161 XD Geleen
De (visuele) presentatie werd in twee delen verzorgd door de heer Ton Wolters, penningmeester Heemkundevereniging Geleen en lid van de Werkgroep Mijnverleden Staatsmijn Maurits.
Hij werd geassisteerd door de heer Nico Thomas.
In 1926 kwam de Staatsmijn Maurits in Geleen-Lutterade volledig in bedrijf. Deze steenkoolmijn groeide, tot aan haar sluiting in 1967, uit tot de grootste en meest gemechaniseerde twee-schachten mijn ter wereld. Opvallend was dat de mijnwerkers van Geleen niet in compacte koloniën woonden, zoals elders in mijnzetels gebruikelijk was, maar onder andere in de groene wijk Lindenheuvel, ontworpen door stedenbouwkundige Joseph Cuypers. Hij liet zich hierbij inspireren door het Engelse tuinstedenmodel van Ebenezer Howard.
Na de Tweede Wereldoorlog ontwierp Jos Klijnen Geleen-Zuid, eveneens met veel groen, waardoor het alom bekende, grauwe beeld dat veel industriesteden uitstralen, in Geleen is uitgebleven.
Het ruim 300 miljoen jaren geleden afgezette plantaardig materiaal uit het tijdvak Carboon werd bedekt door dikke lagen aarde en veranderde onder invloed van druk en hitte in steenkool. Ten gevolge van aardverschuivingen langs de breuklijnen in Limburg, waaronder de Feldbissbreuk en de Heerlerheidebreuk, bevonden zich de steenkoollagen op verschillende dieptes. In Kerkrade kon de steenkool praktisch gezien op zeer geringe diepte gewonnen worden uit de kalculen (steenkoolkuilen) terwijl in de Geleense omgeving zich de steenkool op een diepte van enkele honderd meter bevond.
Er werd uitgebreid een toelichting gegeven op het ontstaan van de particuliere mijnen en de staatsmijnen, het verschil tussen gasarme steenkool uit de oostelijke mijnstreek en de vetkool die in de staatsmijn Maurits gewonnen werd en die leidde tot het ontstaan van SBB en het huidige Chemelot.
Andere thema’s waren het samenspel van de kerk, de lokale overheden en de mijndirecties, het werk dat Monseigneur Poels verricht heeft en de maatschappelijke invloed van de buitenlandse en ‘Hollandse’ werknemers. Ook werd er stilgestaan bij de arbeidsomstandigheden waaronder de mijnwerkers het werk moesten verrichten. Vanzelfsprekend kwam de huisvesting van de mijnwerkers in de gezellenhuizen en het ontstaan van de talrijke mijnkoloniën aan bod en het verschil in woningen van ‘beamten’ en ‘koempels’, waarbij met name architecten Joseph Cuypers, Jan Stuyt en Jos Klijnen een grote rol hebben gespeeld.
Na afloop van de lezing was er de mogelijkheid tot bezichtiging van de tentoonstelling over de mijn Maurits in het Heemkundegebouw.
Een zeer uitgebreide beschrijving betreffende de mijn Maurits vindt u via deze link:
https://stichtingerfgoedstein.nl/over-het-museum/educatie/hoe-is-steenkool-ontstaan
Scroll op deze pagina helemaal naar beneden en kies vervolgens: Opbouw steenkoolmijn.
Andere interessante links over de geschiedenis van de mijnen: